วันสารทไทย 2564 ตรงกับวันที่ 6 เดือนตุลาคม ถือเป็นจารีตสำคัญของชาวไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน ชอบจัดขึ้นในราวกันยายน-เดือนตุลาคมของทุกปี อีกทั้งยังเป็นวันรวมเครือญาติที่สมาชิกในครอบครัว ร่วมกันทำบุญสุนทานอุทิศส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว มีประวัติความเป็นมาอย่างไร ติดตามจากเนื้อหานี้
ทำความรู้จัก “วันสารทไทย” เป็นวันอะไร?
วันสารทไทยเป็นวันทำบุญสุนทานกลางปีของชาวไทย ตรงกับวันแรม 15 ค่ำ ขึ้น 10 บ้างก็นิยมเรียกวันนี้ว่า “วันสารทเดือนสิบ” หรือ “จารีตทำบุญสุนทานเดือนสิบ” โดยในแต่ละภาคจะมีชื่อเรียกที่ต่างกันออกไป ดังต่อไปนี้
– ภาคกลาง : วันสารทไทย
– ภาคใต้ : งานทำบุญเดือนสิบ, จารีตชิงเปรต
– ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : งานกุศลข้าวสาก
– ภาคเหนือ : งานตานก๋วยสลาก
วันสารทไทยได้รับอิทธิพลมาจากคติประเทศอินเดีย เมื่อไทยรับเข้ามาใช้เป็นส่วนหนึ่งส่วนใดของประเพณีพื้นเมืองแล้ว ก็จะมีความยึดโยงกับความเชื่อเรื่องสังคมเกษตรกรรมและบรรพบุรุษ โดยเชื่อว่าการทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว รวมถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชื่นชม จะช่วยดลใจให้ครอบครัวอยู่เย็นเป็นสุข ฝนฟ้าตกตามฤดูกาล พืชพรรณธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ เก็บเกี่ยวได้ผลผลิตที่พอใจ แต่ถ้าเกิดไม่เคารพบรรพบุรุษและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ก็จะได้รับผลที่ตรงข้ามกันนั่นเอง
ความเป็นมาวันสารทไทย มีที่มาอย่างไร?
จากหลักฐานในหนังสือพิธีสิบสองเดือน บทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) เชื่อว่า จารีตวันสารทไทยมีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย ส่วนปัจจัยที่คาดการณ์ว่าได้รับอิทธิพลมาจากประเทศอินเดียและคติพราหมณ์ เนื่องจากในสมัยก่อนตอนวันสารทที่จัดในเดือน 10 เมื่อเทียบกับตอนฤดูเก็บเกี่ยวของไทยแล้ว พบว่าเป็นตอนที่ข้าวยังไม่สุก ไม่ใช่ฤดูเก็บผลิตผลของไทย จึงไม่สามารถทำขนมกระยาสารทขึ้นมาโดยใช้ผลิตผลในตอนนั้นได้
เมื่อเป็นเช่นนั้น ชาวไทยจึงดัดแปลงแก้ไขด้วยการนำข้าวสารเก่า ผสมกับถั่วและงา เพื่อใช้ทำขนมกระยาสารท สำหรับบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เทพ และผีสาง ที่รอป้องกันคุ้มครองป้องกันแทนนั่นเอง ต่อมาเมื่อชาวไทยหันมาเชื่อในศาสนาพุทธ จึงนิยมทำบุญสุนทานกับพระสงฆ์ เพื่ออุทิศบุญส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษ รวมถึงคนเสียชีวิตที่กลายเป็น “เปรต” ให้ได้มีโอกาสมารับส่วนบุญในวันทำบุญสุนทานสารทเดือนสิบนั่นเอง ซึ่งคนใต้จะเรียกวันนี้ว่า “วันทำบุญสุนทานชิงเปรต” นั่นเอง โดยควรจะมีการจัดสำรับอาหาร ผลไม้ ขนมพอง ขนมลา อื่นๆอีกมากมาย นำไปทำบุญสุนทาน เพื่อหวังให้วงศาคณาญาติที่ตายไปแล้ว ได้รับผลบุญในตอนเทศกาลดังกล่าวมาแล้วข้างต้น
ความสําคัญวันสารทไทย สะท้อนแนวความคิดเรื่องอะไรบ้าง?
- การแสดงความรู้บุญคุณคนต่อบรรพชนที่ตายไปแล้ว เชื่อว่าในตอนวันสารทเดือนสิบ วงศาคณาญาติที่ตายจากไปแล้ว แต่ยังจะต้องชดใช้กรรมอยู่ จะได้กลับมาหาครอบครัวเพื่อรับส่วนบุญบุญกุศล
- การแสดงความยำเกรงต่อผู้มีบุญคุณณ แสดงถึงความผูกพันระหว่างบรรพชนที่เสียชีวิตไปแล้ว และบุตรหลานวงศาคณาญาติที่ยังมีชีวิตอยู่
- การแสดงความมีน้ำใจ เนื่องจากในตอนวันสารทไทย ชาวไทยชอบนิยมนำขนมกระยาสารท หรือขนมตามจารีตของแต่ละท้องถิ่น ไปมอบให้แก่กัน
- การแสดงความยำเกรงต่อธรรมชาติ แม่โพสพ ผีสาง เทพ (ตามความเชื่อของแต่ละพื้นที่) ที่ช่วยป้องกันคุ้มครองป้องกันให้ผลิตผลการเกษตรได้ผลลัพธ์ที่ดี
- การเสียสละ ทำบุญสุนทาน บริจาคทาน ไม่โลภ ไม่ยึดติด อีกทั้งเป็นการอุ้มชูพระพุทธศาสนา อนุรักษ์จารีตไทยสืบไป
สำหรับกิจกรรมวันสารทไทยที่ชาวไทยยึดถือปฏิบัติกันทุกปีเป็นการไปวัดทำบุญสุนทาน กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ตาย ด้วยการนำข้าวปลาอาหาร ผลไม้ ขนมตามจารีต ไปร่วมตักบาตรที่วัด ซึ่งการประกอบพิธีวันสารทไทยในแต่ละพื้นที่ ก็อาจมีลักษณะที่ต่างกันออกไป